نشست «نقش كتاب داستاني در تربيت اخلاقي كودكان و نوجوانان»
اخبار
نوشته شده توسط ادمین سایت
1400/08/30
نشست «نقش كتاب داستاني در تربيت اخلاقي كودكان و نوجوانان» به مناسبت بيست و نهمين دوره هفته كتاب جمهوري اسلامي ايران با حضور دكتر نرگس سادات سجاديه؛ استاديار دانشكده روان‌شناسي و علوم تربيتي به عنوان ميهمان و آقاي دكتر احمدرضا آذربايجاني؛ پژوهشگر و نويسنده به عنوان كارشناس ـ مجري روز چهارشنبه مورخ 1400/08/26 از صفحه اينستاگرام انجمن فرهنگي ناشران كتاب كودك و نوجوان به نشاني anjomanketabeKodak برگزار شد.
دكتر احمدرضا آذربايجاني، كارشناس حوزه در نشست «نقش كتاب داستاني در تربيت اخلاقي كودكان و نوجوانان» در سخناني، گفت: يكي از چالش‌هايي كه امروز با آن روبرو هستيم چالش اخلاقي است و غير ازاينكه نگاه به اخلاق درهر دوره و نسل شكل جديدي مي‌گيرد، ولي با تغييرات جهان و مدل ذهني و نگرش‌ها درپديده‌هاي اخلاقي هم شاهد تحولاتي هستيم بخصوص در كودكان و نوجوانان.
دكتر نرگس سادات سجاديه؛ استاديار دانشكده روان‌شناسي و علوم تربيتي نيز در پاسخ به سوال دكتر آذربايجاني درباره وضعيت تربيت اخلاقي در كشور، توضيح داد: جامعه ما وضعيت ويژه‌اي را از سر مي‌گذراند به دليل گذاري كه صورت مي‌گيرد و مواجهه با مدرنيته و در عين حال يك گستت نسبي ايجاد شده است و اين بحران در جامعه ما شكل جدي‌تري به خود گرفته است.
وي افزود: از سوي ديگر بحث همنشيني و ارتباط تربيت اخلاقي و تربيت ديني در جامعه ما طي سال‌هاي اخير چالش‌برانگيز شدن تربيت ديني در افراد جامعه موجب شده است كه اين موضوع در تربيت اخلاقي ابعاد پيچيده‌تري به خود بگيرد.
دكتر سجاديه با بيان اينكه طي سال‌هاي اخير به دلايلي بحث تربيت ديني ما با اما و اگر و چالش‌هايي روبرو شده است، گفت: نسل جديد از دين فاصله گرفته‌اند و چالش‌هايي دارند اما به هر تقدير مساله تربيت ديني با چالش روبرو است و چون تربيت اخلاقي با تربيت ديني پيوند داشته، آن هم مشكل شده است.
به گفته وي، ما امروز با از هم گسيختگي اخلاقي جدي در آينده مواجه هستين و الان نشانه‌هاي آن را مي‌بينيم و نگراني عميقي براي انديشمندان تعليم و تربيت و دست‌اندركاران سياستگذاري در كشور است و بايد به آن پرداخت.
دكتر نرگس سادات سجاديه در پاسخ به سوال دكتر آذربايجاني درباره مولفه‌هاي اخلاقي فارغ از نگاه ديني كه گاهي دين هم به آن پرداخته است، گفت: دلايل جامع‌شناختي، سياسي، اقتصادي مهمي است كه بحران اخلاقي را دامن مي‌زند ولي بايد هر كدام بر اساس تخصصي كه داريم تلاش كنيم و اميدوار باشيم انديشمندان هر حوزه تلاش كنند تا جامعه به ساحل سلامت هدايت شود.
وي ادامه داد: اخلاق از ابتدا كلا بحث پيچيده‌اي بوده و حتي در نظريه‌هاي افلاطون و ارسطو هم بوده است، طبق نظر ارسطو اخلاق نيازمند دنياديدگي است و جنس اخلاق جنس زيستن است و هر چه بيشتر زيست داشته باشي بهتر و پخته‌تر عمل مي‌كني و در موقعيت رفتار بهتري داري.
دكتر سجاديه با بيان اينكه در شرايط فعلي و به دنبال بحران كرونا، خانواده‌ها تعداد فرزندان كمتري دارند، گفت: امروز بچه‌ها فرصت كمتري براي مواجهه و تعامل همطراز با هم سن و سال‌هايش دارد زيرا تعامل با بزرگترها همطراز نيست و قدرت‌هايشان يكي نيست اما در تعاملات همطراز با هم‌سالانشان ملاحظات اخلاقي براي آن‌ها پررنگ مي‌شود زيرا قدرت عمل بيشتري دارند.
وي يادآور شد: امروز بچه‌ها كمتر شد‌ه‌اند و تعاملات همسايگي و خانواده‌ها محدودتر شده است و فرصت تجربه بيشتري دارند، قبل از كرونا بچه‌ها مدرسه مي‌رفتند و همين بيرون ماندن از خانه فضاي تجربه آن‌ها را متفاوت مي‌كرد اما امروز اين موقعيت‌ها از آن‌ها گرفته شده است و فقدان اين تجربه آسيب جدي به تربيت اخلاقي مي‌زند.
دكتر نرگس سادات سجاديه با بيان اينكه يكي از كارهايي كه كتاب‌هاي قصه انجام مي‌دهند ايجاد موقعيت‌هاي شبه واقعي براي تجربه است، گفت: به اين موقعيت‌ها و تجربه‌ها، تجربه‌هاي نيابتي مي‌گوييم يعني من كتاب را مي‌خوانم و اگر قصه واقعي نوشته شود و روايت ساختار مناسبي داشته باشد و از نظر ادبي و روايي خوب باشد من را درگير خود مي‌كند.
وي ادامه داد: يكي از اتفاقات و بحث‌هاي مهم در كتاب قصه اين است كه اين پل خوب چيده شود، برخي اوقات ناشران و نويسندگان دوز ارزش اخلاقي آنقدر در ذهن ما زياد است كه نمي‌گذاريم روايت شكل بگيرد و فراز و نشيب ايجاد شود و ارزش را به صورت گل‌درشت در قصه بيان مي‌كنيم.
دكتر سجاديه با اشاره به اينكه تجربه‌اي تجربه نيابتي است كه ما را درگير خود كند، عنوان كرد: ايجاد موقعيت ترديد، انتخاب و عمل در قصه به خوبي طراحي شود، بدون تعجيل و نتيجه‌گيري سريع نه به كتابي كه بيروني است و وارد لايه‌هاي عميق هيجاني و عاطفي نمي‌شود بلكه تجربه نيابتي بايد با خلق موقعيت ايجاد شود.
به گفته وي، تصويرگري نيز در اين زمينه اهميت دارد و گاهي تصاوير اشخاص را از نظر حسي درگير مي‌كند و اگر اين اتفاق بيفتد يعني نويسنده در ايجاد تجربه نيابتي براي افراد مختلف موفق بوده است.
دكتر نرگس سادات سجاديه در بخش ديگري از صحبت‌هاي خود، توضيح داد: قصه بايد به دنياي بچه‌ها، نيازها، دعواها و دغدغه‌هايشان نزديك باشد و نوعي ارتباط همسنگ و دقيقي را با زندگي واقعي بچه‌ها برقرار كند.
وي يادآور شد: يكي مولفه‌هاي مهم بحث تخيل اخلاقي است، يعني بسياري از افراد هستند كه اخلاقي نيستند و اينگونه نيست كه آدم بدي باشند يا كسي را ناراحت كنند بلكه مشكلي دارند كه قادر نيستند وضعيت ديگري را درك كنند چون درك ديگري مستلزم اين است كه من از قالب خودم و دغدغه‌هاي خودم بيرون بيايم و در جلد طرف مقابل بنشينم.
دكتر سجاديه با بيان اينكه اين كار نيازمند توانمندي خيال‌ورزي عميق است، گفت: كودكان در يك مقطع زندگي دچار خودمركزي هستند و نمي‌توانند غير زاويه ديد خودشان، زاويه و حال ديگري را درك كنند.
به گفته وي، يكي از كارهايي كه قصه انجام ميدهد اين است كه بين شخصيت‌ها رفت و آمد مي‌كند و حالت همذات‌پنداري پيدا مي‌كند و كودك بتواند احساسات متناقض يك رابطه را درك كند و تك واحده نباشد و با افراد مختلف همراه شود.
دكتر سجاديه با اشاره به اينكه اين موضوع فقط در قصه رخ ميدهد، گفت: ما در قصه‌ها ياد مي‌گيريم كه نگاه ديگري چيست، بچه‌ها در قديم قصه مادربزرگ‌ها را گوش مي‌كردند و ما رفت و آمد را در قصه‌ها ميديديم.
در بخش پاياني نشست، دكتر نرگس سادات سجاديه درباره چگونگي رواج كتاب و قصه‌خواني در مدارس، گفت: ما چند سال قبل كه ايده مدرسه ساقه انديشه و عمل شكل گرفت، ما تعدادي مادر و پدر بوديم كه والد بوديم و از سويي حس مي‌كرديم برخي كتاب‌ها كم‌كيفيت هستند و بايد مثل غذا براي انتخاب آن وسواس داشت زيرا به عنوان خوراك علمي است.
وي ادامه داد: تفاوت كتاب كودك و بزرگسال در اين است كه مخاطب اين آثار حتي بزرگسال است و وقتي كتاب توسط والدين خوانده شود تحول در او ايجاد شود.
به گفته وي، مادران فرزندان خود را در آغوش بگيرند و براي آن‌ها كتاب بخوانند و قصه بگويند و با قصه‌ها دنياي جديدي براي آن‌ها ايجاد كنند.
دكتر آذربايجاني نيز عنوان كرد: ما در اين نشست آموختيم كه امروز مي‌توانيم از طريق تخيل اخلاقي يعني كتاب قصه‌اي كه عميقا و دقيقا توسط هنرمندان قصه‌پرداز نوشته مي‌شوند يك روند چند وجهي ايجاد كنيم.
وي افزود: ما با استفاده از كتاب‌هاي قصه مي‌توانيم بخش زيادي از روند تربيت اخلاقي را در دنبال كنيم.