ضرورت پرهيز از نگاه ابزاري به تشكلها/ تشكل‌هاي نشر براي حفظ آرامش سكوت كردند
اخبار
نوشته شده توسط ادمین سایت
1400/08/12
خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، تشكل‌هاي نشر در پيشبرد سياست تحول‌گرايي دولت سيزدهم در حوزه نشر چه جايگاهي دارند؟ آيا قدرت كافي براي برنامه‌ريزي از سوي انجمن‌هاي مردم‌نهاد براي نقش‌آفريني موثر در اين هدف‌گذاري محوري وجود دارد؟
تشكلها با توجه به اينكه از افراد متخصص تشكيل شده و اطلاع‌رساني و آگاه‌سازي عمومي، جلب مشاركت مردمي، پايداري در توليد و مصرف، ارزيابي فعاليت‌ها و پروژه‌هاي عمومي و افزايش بهره‌وري در استفاده از منابع را جزو اهداف تعريف كرده است، به‌عنوان بازوي قدرتمند و سرمايه اجتماعي از جايگاه قابل توجهي در نظام كلان مديريتي بسياري از كشور‌هاي پيشرفته برخوردارند.
عبدالعظيم فريدون، رئيس انجمن فرهنگي 32 ساله ناشران كتاب كودك و نوجوان، دو جايگاه كيفي و كمّي براي تشكل‌هاي نشر را براي حركت تحولي در حوزه نشر مورد تاكيد قرار مي‌دهد؛ ويژگي‌هايي كه چندان از سوي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي دولت قبل بهدلايل مختلف در نظر گرفته نشد.
وي با طرح اين پرسش كه چگونه مي‌توان از انبوه تجربه تشكلها ازجمله انجمن فرهنگي ناشران كتاب كودك و نوجوان گذشت؟ مي‌گويد: اميد‌واريم دولت جديد از توانمندي تخصصي تشكلها براي تحقق اهداف توسعه و رشد كتاب و كتابخواني كشور، استفاده كند.
تشكلها براساس تعريف و اهداف، چگونه مي‌توانند سياست و رويكرد كلان تحول‌گرايي در دولت سيزدهم را در حوزه صنعت نشر محقق كنند؟
براي شناسايي جايگاه و نقش تشكل‌هاي نشر در ايجاد «تحول وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، به‌اصطلاح تشكلها را كنار زد. متاسفانه دوستان در وزارتخانه، دنبال اين بودند كه كسي حرفي نزند و همه سكوت كنند. تشكلها نيز پذيرفتند و براساس اين رويكرد عمل كردند، البته فقط براي حفظ نظام و پرهيز از به‌هم خوردن اوضاع. آرامش و سكون در حوزه فرهنگ معنا ندارد
صنعت نشر» بايد به آئين‌نامه تشكيل تشكلها توجه كرد. تشكلها، بازوان قدرتمند توسعه و رشد تخصصي نشر كتاب هستند. در‌حالي‌كه اتحاديه‌ها ازجمله اتحاديه ناشران و كتاب‌فروشان تهران، به مباحثي مانند ماليات و يا بيمه فعالان اين عرصه توجه دارد؛ نقش تشكلها، تخصصي و كيفي است. متاسفانه اين نقش تشكلها، در دولت قبل كمرنگ شد و نتيجه آن هم از وضعيت فعلي صنعت نشر، روشن است. تلاش‌هاي اداري براي تهيه و توزيع كاغذ، پلمپ يا جمع‌آوري كتاب قاچاق، هرچند در جاي خود مهم و خوب است اما وظيفه تشكلها در رويكرد تخصصي آنها تعريف مي‌شود تا به اهدافي مانند توسعه ويترين كتاب، افزايش سطح دانش و مهارت، همچنين ارتقاء جريان توليد كتاب از سوي اعضا است.
اميد‌واريم دولت جديد از توانمندي تخصصي تشكلها براي تحقق اهداف توسعه و رشد كتاب و كتابخواني كشور، استفاده كند. توجه به اين موضوع، به نفع فرهنگ و توسعه كتابخواني است، اما اگر مجدد، فقط به امور جاري بين صنعت نشر و دولت توجه شود، بايد به سمت صنف حركت كنند. نكته قابل توجه اينكه صنف و يا تشكلها، به‌تنهايي نمي‌توانند، اهداف خود را عملي كنند و مديريت ايجاد همكاري و هم‌افزايي بين اين دو بخش از سوي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي ميسر است؛ به‌عبارت ديگر هيچ‌‌كدام را جايگزين ديگري نكند، بلكه هر يك را در قالب چهار‌‌چوب وظايفشان ببيند. بهنظر مي‌رسد، طي سه‌چهار سال قبل، عامدانه يا غيرعامدانه به تشكلها بي‌توجهي شده است. اميد‌وارم در دولت جديد اين رويكرد اصلاح شود تا شاهد اتفاقات قابل توجهي مانند برگزاري رويداد‌هاي فرهنگي متنوع كتاب‌محور و رونق تشكلها، مشابه دو دهه 70 و 80 باشيم.
بهنظر مي‌رسد، تحليل شما از وضعيت تشكلها طي چند سال گذشته را بايد به معناي ضعيف شدن تشكلها بدانيم. اين طور نيست؟
بله؛ تشكلها دچار ضعف و رخوت شده‌اند. بهنظر مي‌رسد، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، به‌اصطلاح تشكلها را كنار زد. متاسفانه دوستان در وزارتخانه، دنبال اين بودند كه كسي حرفي نزند و همه سكوت كنند. تشكلها نيز پذيرفتند و براساس اين رويكرد عمل كردند، البته فقط براي حفظ نظام و پرهيز از به‌هم
تشكلها كه ـ درچند سال اخيرـ نرفتند استراحت كنند، بلكه در درون، برنامه‌هايشان را ادامه دادند، اما به اندازه توان و درصد اختياراتشان. تشكلها تعطيل نشده‌اند اما بهدلايل مختلف دامنه فعاليت و اختيارات آنها محدود شده بود اما مي‌توانند در كوتاه‌مدت با همه ظرفيت، فضا را باز كنند و به كار ادامه دهند
خوردن اوضاع اما آرامش و سكون در حوزه فرهنگ معنا ندارد.
با توجه به سياست و ريل‌گذاري كه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي دولت جديد، يعني ايجاد تحول در پيش گرفته است، آيا تشكلها، توان نقش‌آفريني براي ايجاد تحول در صنعت نشر را دارند؟
تشكلها كه ـ درچند سال اخيرـ نرفتند استراحت كنند، بلكه در درون، برنامه‌هايشان را ادامه دادند، اما به اندازه توان و درصد اختياراتشان. تشكلها تعطيل نشده‌اند اما بهدلايل مختلف دامنه فعاليت و اختيارات آنها محدود شده بود اما مي‌توانند در كوتاه‌مدت با همه ظرفيت، فضا را باز كنند و به كار ادامه دهند. به‌عنوان مثال 80 تا 90 درصد كتاب و ناشران برگزيده سال متعقل به اعضاي انجمن فرهنگي ناشران كتاب كودك و نوجوان است؛ علاو‌براين اعضا حضور در نمايشگاه و جشنواره‌هاي بين‌المللي را اندوخته‌اند. مجموع اين اقدامات و موفقيت‌ها، معادل چند‌‌صد سال تجربه، آن هم از نوع تجربه‌هاي تخصصي است؛ چگونه مي‌توان از اين تجربه‌ها غفلت كرد؟ بنابراين تكرار مي‌كنم، تشكلها استراحت نكردند و كنار نرفتند؛ بلكه به دليل قطع ارتباط و هم‌افزايي با بدنه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي همچنين با ديگر تشكلها دچار ضعف و رخوت شده‌اند. ظرفيت قابل‌توجه در همه تشكلها وجود دارد تا اگر توجه ويژه از سوي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي دولت جديد شكل بگيرد كه اميد‌وارم محقق شود، هم‌افزايي بين تشكلها و تشكلها با دولت مجدد ايجاد خواهد شد.
انجمن فرهنگي ناشران كتاب كودك و نوجوان، براي اينكه بتوانند سهم خودشان را در تحول صنعت نشر داشته باشند، چه مطالبه‌اي از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي دارد؟
تا زماني كه دولت، تشكل و يا حتي اتحاديه را صرفا ابزار بداند، نبايد انتظار داشت اين دو نهاد مردمي، رشد كند؛ به‌اندازه‌اي كه دولت تصور كند، اين دو در مشورت، برنامه‌ريزي و در عمل تاثير‌گذارند و به اين تاثير‌گذاري باور داشته باشد، بي‌ترديد به همان ميزان تشكل و صنف نيز رشد خواهند داشت. دولت نيابد هر زمان كه نياز داشت، تشكلها را بخواهد؛ اين رويكرد زمينه‌ساز جدايي است. دولت بايد باور داشته باشد، حضور تشكلها، يعني استفاده كردن از ظرفيت‌هاي مردمي، وقتي اين اصل
وقتي گاهي‌گاهي از تشكلها براي مشاركت دعوت مي‌شود، شايد براي حفظ حرمت، بپذيرند و طرف مشورت قرار گيرند، اما در نهايت اين حس ايجاد خواهد شد كه تشكل به بازيچه تبديل شده است، كه به‌هيچ وجه زيبا نيست
به باور تبديل شود، تشكلها در همه امور از برنامه‌ريزي و اجرا حضور خواهند داشت. وقتي گاهي‌گاهي از تشكلها براي مشاركت دعوت مي‌شود، شايد ابتدا براي حفظ حرمت، بپذيرند و طرف مشورت قرار گيرند، اما در نهايت اين حس ايجاد خواهد شد كه تشكل به بازيچه تبديل شده است، كه به‌هيچ وجه زيبا نيست. اگر باور دارند، تشكلها از بدنه نظام، باتجربه و تاثير‌گذارند، بايد براساس اين باور رفتار كنند. مسئولان بايد توجه داشته باشند، روزي مي‌آيند و روزي مي‌روند، اما تشكلها هميشه هستند، بنابراين بايد تشكلها را توانمند كرد تا با رفت‌وآمد افراد، توانمندي‌ها به كمك افراد جديد بيايد.
فرض كنيد، نمايندگان تشكل‌هاي نشر با مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، دور يك ميز نشسته‌اند. در پاسخ به پرسش دولت درباره نمره كارنامه تشكل‌هاي نشر در افزايش تعداد اعضا، حمايت و پشتيباني همچنين ترغيب و تشويق و توانمند كردن آنها چيست؟
تشكلها در نمره‌گذاري، متفاوت هستند و بهتر است ديگران خود به عملكرد و توانمندي‌هاي خود نمره بدهند؛ اما تجربه تشكل كودك و نوجوان، به‌عنوان نخستين و قديمي‌ترين تشكل نشر با 32 سال سابقه، موفق بوده است. با‌تجربه‌ترين ناشران كتاب كودك و نوجوان در اين تشكل حضور دارند. نخستين دوره‌هاي نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران به همت اعضاي اين انجمن برگزار شده است. نخستين نمايشگاه‌هاي كتاب شهري، استاني، همچنين حضور ايران در نمايشگاه‌هاي بين‌المللي از سوي اعضاي انجمن فرهنگي ناشران كتاب كودك و نوجوان برنامه‌ريزي شده است. اعضاي انجمن در طول 32 سال گذشته، بار‌ها در حوزه تخصصي خود، طرف مشورت قرار گرفتند. بيشترين كتاب‌هاي برگزيده سال و بيشترين ناشران برگزيده سال، عضو انجمن هستند. انجمن 92 عضو دارد و بيش از 70 درصد توليدات كتاب كشور، به‌همت اعضا منتشر مي‌شود. آيا كسي مي‌تواند منكر اين اقدامات شود؟ انجمن ناشران كودك و نوجوان، به لحاظ تجربه، قدمت و تخصص، نمره بسيار بالايي
بهنظر مي‌رسد امروزه تكليف، معيار و شاخص‌ها در بحث رتبه‌بندي ناشران، تخصيص كاغذ، خريد كتاب، حمايت‌هاي مادي و معنوي، روشن نيست
دارد. انجمن فرهنگي ناشران كتاب كودك و نوجوان دهه 70 مسئوليت نمايشگاه بين‌المللي كتاب تهران را در اختيار داشته است. مسئوليت باغ كتاب نيز در اختيار اعضا انجمن است.
از سوي مدير جديد اداره كتاب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، نامه‌اي از براي تشكل‌هاي نشر ارسال شد، مبني بر ارائه و ارسال پيشنهاد‌ها براي بهبود فرآيندها. انجمن فرهنگي ناشران كتاب كودك و نوجوان، به اين نامه پاسخ داده است؟
قطعا به اين نامه پاسخ خواهيم داد؛ چراكه حضور آقاي الهياري، به‌عنوان فرد آگاه، متدين و باتجربه در جايگاه رئيس اداره كتاب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي را به فال نيك مي‌گيريم. اين انتخاب از نظر من، بسيار به حق و انتخاب درستي بود و آقاي الهياري، شايستگي كامل براي اين پست را دارد. انجمن فرهنگي ناشران كتاب كودك و نوجوان، تلاش مي‌كند اگر ضرورتي ديد ـ آقاي الهياري ـ و نياز داشت كمك خواهد كرد؛ بنابراين اعلام مي‌‌كنيم، در صورت احساس نياز اداره كتاب، قطعا انجمن فرهنگي ناشران كتاب كودك و نوجوان، در كنار آقاي الهياري حضور دارد.
مهم‌ترين بحث در نخستين ديدارتان با مدير‌كل اداره كتاب چه خواهد بود؟
به خاطر دارم در دوره نخست دولت آقاي روحاني، كميسيون‌هاي راهبردي با حضور كارشناسان و انجمن‌ها در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي براي آسيب‌شناسي كتاب‌هاي كودك در قالب آئين‌نامه تدوين، و تكليف بسياري از مباحث روشن شد. بهنظر مي‌رسد امروزه تكليف، معيار و شاخص‌ها در بحث رتبه‌بندي ناشران، تخصيص كاغذ، خريد كتاب، حمايت‌هاي مادي و معنوي، روشن نيست؛ بنابراين نخستين مطالبه انجمن، روشن شدن تكليف اين مباحث براي نشر كشور است. معيار‌ها بايد روشن، مكتوب، به ذي‌نفعان ابلاغ، اجراي آن نظارت و هدايت شود. سليقه‌اي عمل‌كردن در حوزه نشر، با گذشت بيش از 40 سال ازانقلاب شايسته نيست.