روزگار سخت ناشران كودك و نوجوان/ توقع حمايت‌هاي ويژه از دولت سيزدهم

به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، صنعت نشر طي سال‌هاي اخير با عبور از فراز و فرود‌هاي متعدد در بخش تامين مواد اوليه، تلاش كرده است با ته‌مانده رمقي كه در جان دارد، به مسير خود ادامه بدهد و حيات داشته باشد. در اين ميان نشر كتاب كودك و نوجوان به دليل حساسيت‌ها و خاص بودن مواد اوليه با مشكلات و چالش‌هاي مضاعفي همراه بوده است. بسياري از كارشناسان و فعالان اين حوزه معتقدند كه شرايط فعلي كتاب كودك چندان خوب نيست و وضعيت كاغذ ويژه براي توليد كتاب در اين حوزه يكي از دغدغه‌هاي جدي ناشران اين حوزه است، هرچند در اين ميان موضوعاتي چون راهكارهاي توسعه ويترين كتاب كودك و انتظارات جامعه نشر در گام دوم انقلاب نيز از جمله مباحث جدي و مهمي است كه فعالان اين حوزه در آغاز دولت سيزدهم با تاكيد بر آن به دنبال رفع موانع هستند.

اين موضوع بهانه‌اي شد تا به سراغ چهار نفر از ناشران فعال در حوزه كودك و نوجوان برويم و نظراتشان را درباره وضعيت صنعت چاپ و نشر در اين بخش، جويا شويم.

توزيع و فروش؛ يك دغدغه مهم
مريم بيرقي، مدير نشر گيسا و عضو انجمن فرهنگي ناشران كودك و نوجوان از جمله مشكلات ناشران كودك را مساله توزيع و فروش آثار اين حوزه دانست و گفت: اين موضوع معمولا به وضعيت اقتصادي مردم برمي‌گردد، امروز كتاب كودك از سبد كالايي مردم در حال حذف‌شدن است و كالاهاي ضروري جاي آن را گرفته است.

وي افزود: در سوي ديگر تعداد ناشران فعال در اين حوزه، همچنين عناوين كتاب خيلي بيشتر شده و اين موضوع رقابت در ميان ناشران كودك را زياد كرده است.

بيرقي با اشاره به ورود ناشران كتاب‌هاي آموزشي به حوزه كودك، توضيح داد: اين ناشران به لحاظ اقتصادي و توزيع توانمندتر از ناشران كودك بودند و اين موضوع موجب تنگ‌شدن عرصه فعاليت براي ناشران قديمي و كوچك شده است.

وي با بيان اينكه اميدواريم در دولت سيزدهم زمينه براي كاهش نرخ مواد اوليه براي ناشران خصوصا در بخش كودكان فراهم شود، عنوان كرد: اين موضوع موجب مي‌شود توليدكننده بتواند در قيمت‌گذاري كتاب، حداقل سود را در نظر بگيرد و مردم بتوانند كتاب خريداري كنند.

بيرقي در ادامه با تاكيد بر اينكه بايد تلاش كنيم كتاب‌هاي جديد كودك و نوجوان به كتابخانه‌هاي عمومي و مدارس راه پيدا كنند، گفت: دولت با اختصاص بودجه براي خريد كتاب توسط نهاد كتابخانه‌هاي عمومي يا وزارت آموزش و پرورش مي‌تواند به نوعي از نشر كودك و نوجوان حمايت كرده و زمينه توليد آثار جديد و به روز را فراهم كند.

وي خريد كتاب از ناشران را كمك به بحث سيستم توزيع كتاب دانست و يادآور شد: اين خريدها در ادوار گذشته وجود داشته اما در حوزه كودك و نوجوان خيلي محدود و كم بوده و انتظار داريم كه بودجه اين بخش بيشتر شود، زيرا مردم زياد قدرت خريد كتاب ندارند و با نوسازي و تجهيز كتابخانه‌هاي عمومي مي‌توانند به كتاب‌هاي جديد دسترسي داشته باشند.

راه‌اندازي كتابخانه‌هاي كودك و نوجوان در مجتمع‌ها
نادر قدياني، مدير نشر قدياني، يكي از قديمي‌ترين‌هاي نشر كتاب كودك و نوجوان است. او با اشاره به شيوع بيماري كرونا و تاثير آن بر دنيا، گفت: از سال 98 كه كرونا شروع شد،‌ خانواده‌ها و كودكان اقبال بيشتري از كتاب‌هاي كودك و نوجوان كردند زيرا فرزندانشان زمان زيادي در منزل بودند و اين فرصت خوبي براي مطالعه بود.

وي ادامه داد: در اين ميان به نظر مي‌رسد طي يكسال و نيم گذشته مي‌شد شرايطي پيش‌بيني كرد كه بچه‌ها را بيشتر به سمت كتاب و كتابخواني هدايت كرد اما به دلايل مختلف از اين موقعيت بهره‌برداري نشد.

قدياني با بيان اينكه تامين مواد اوليه براي يكسري از كتاب‌هاي بزرگسال انجام شد، عنوان كرد: اما براي كتاب‌هاي حوزه كودك و نوجوان كه بيشتر مصرف كاغذ و مقواي گلاسه دارند حمايتي نشد و بسياري از ناشران اين حوزه به سختي روزهاي خود را گذراندند؛ درحالي كه توقع داشتيم دولت بيشتر حمايت و توجه كند.

وي يادآور شد: در اين ميان ما از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي انتظار داريم در تعامل با وزارت آموزش و پرورش تفاهم‌نامه‌اي امضا كنند تا يكسري كتابخانه‌هاي كوچك با محوريت كتاب‌هاي كودك در مجتمع‌هاي ساختماني راه‌اندازي شود.

قدياني با توضيح درباره اين ايده، گفت: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي براي خريد كتاب ناشران بودجه در اختيار دارد و مي‌تواند با خريداري كتاب به ناشران كمك كرده، از سوي ديگر وزارت آموزش و پرورش نيز با توصيه به خانواده‌ها و معلمان مطالعه غيردرسي را در اين شرايط تحصيل از راه دور تقويت كند.

به ظرفيت تشكل‌هاي صنفي توجه شود
معمولا در كشورهاي مختلف كتاب از اولويت‌هاي فرهنگي هر جامعه‌اي به شمار مي‌آيد و نبود اين اولويت طي دهه‌هاي اخير در ميان خانواده‌هاي ايراني،‌ به يكي از چالش‌هاي جدي ناشران كودك و نوجوان تبديل است. در اين زمينه محمدحسن محمدي، عضو هيات مديره انجمن فرهنگي ناشران كودك و نوجوان، گفت: معتقدم دولت در محصولات فرهنگي بايد حمايت‌هاي ويژه‌اي انجام بدهد و از جمله وظايف آن‌ها است كه در مسائلي كه روي زندگي و كسب و كار فرهنگي تاثير دارد حمايت كند.

وي افزود: كسب‌وكارهاي فرهنگي ريشه و بنيان هر جامعه‌اي به شمار مي‌آيد و تغذيه روح جامعه است و از بنيان‌هاي فكري جامعه حتما بايد حمايت شود؛ اما طي سال‌هاي مختلف اين موضوع به نسبت دهه‌هاي قبل كمتر شده است.

محمدي با اشاره به مشكلات ناشران متوسط و ضعيف در توليد كتاب، گفت: تامين مواد اوليه شامل كاغذ و زينك يكي از چالش‌هاي جدي ناشران به‌خصوص در حوزه كودك است كه خيلي كمرنگ شده و اثري از آن نمي‌بينيم.

وي همچنين درباره توزيع كاغذ دولتي به ناشران، عنوان كرد: به‌نظرم توزيع سهميه هر بخش از حوزه نشر را مي‌توان به فعالان و دست‌اندركاران همان بخش محول كرد، به عنوان مثال ما يك تعاوني داريم كه سهيمه كاغذ كودك را به‌راحتي مي‌شد به اين تعاوني داد.

به گفته محمدي، توقع و خواسته ما اين است كه توزيع كاغذ فقط در يك مجموعه متمركز نباشد؛ بلكه از ظرفيت‌هاي نشر و تشكل‌هاي صنفي توجه شود و سود نهايي بين همه تشكل‌ها تقسيم شود‌، زيرا با شناختي كه هيات مديره از ناشران حوزه خود دارد مي‌تواند توزيع بهتري در ميان اعضا انجام دهد.

در پايان بايد اضافه كرد كه ناشران كودك و نوجوان اگرچه سعي مي‌كنند با توليد آثار خوب و مناسب بازار كتاب در اين حوزه را حفظ كنند اما اين‌روزها كاهش روند انتشار كتاب‌هاي جديد و حتي تجديد چاپ زنگ خطري جدي براي جامعه فرهنگي است. اگر از رواج توليد كتاب‌هاي كم‌كيفيت و بي‌كيفيت، انتشار مجموعه داستان‌هايي بدون هويت و با تصويرگري‌هاي نامناسب كه عمدتا قيمت ارزاني دارند عبور كنيم، قيمت بالاي برخي كتاب‌هاي كودك از سوي بعضي ناشران به دليل پرداخت هزينه‌هايي مثل تصويرگري و .. خانواده‌ها را به سمت آثاري با قيمت پايين سوق مي‌دهد؛ موضوعي كه مي‌تواند موجب خارج‌شدن انتشار كتاب‌هاي خوب و مناسب از ريل بازار نشر شود.

در اين ميان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي در دولت سيزدهم با مشورت با فعالان اين حوزه مي‌تواند با توجه و تمركز به حوزه كتاب كودك و نوجوان و تامين مواد اوليه مورد نياز ناشران اين حوزه‌، شرايط را براي چاپ كتاب‌هاي كاربردي، مفيد و اثرگذار فراهم سازد.